Ηγεσία, σύγχρονο κόμμα και προοδευτική πολιτική - Θεόδωρος Ν. Τσέκος

                 * Ο Θεόδωρος Ν. Τσέκος είναι Καθηγητής Δημόσιας Διοίκησης  στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Ο ηγέτης

Ο σπουδαίος Γερμανός κοινωνιολόγος, και εκ των θεμελιωτών της διοικητικής επιστήμης, Μαξ Βέμπερ προσδιόρισε ,  στις αρχές του περασμένου αιώνα,  τρεις βασικούς τύπους ηγεσίας, τον καθένα από αυτούς συνδεδεμένο με μια αντίστοιχη μορφή εξουσίας: την χαρισματική, την παραδοσιακή και την ορθολογική. Εξ αυτών η πρώτη βασίζεται στο προσωπικό χάρισμα ήτοι στις ατομικές ικανότητες και την γοητεία που ασκεί σε συγκεκριμένο πληθυσμό ο ηγέτης. Η δεύτερη στην ιστορική συνέχεια της αποδοχής δεδομένης εξουσίας, αντιστοιχεί δηλαδή στην κληρονομική  ηγεσία. Η τρίτη , τέλος, αφορά την "τεχνική" ικανότητα διασφάλισης συλλογικά επιθυμητών αποτελεσμάτων μέσα σε ένα πλαίσιο κοινά αποδεκτών κανόνων, ήτοι ένα πλαίσιο νομιμότητας.

Προβάλλοντας τούς παραπάνω τύπους ηγεσίας στην εποχή μας βλέπουμε πως η παραδοσιακή, κληρονομική στην ουσία της, ηγεσία προέρχεται από και αναφέρεται σε κοινωνίες του παρελθόντος και επιβιώνει σε πολιτικό διοικητικά συστήματα δέσμια του παρελθόντος τους. Σε κοινωνίες που δυσκολεύονται να εκσυγχρονιστούν και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των καιρών.

Η προσφυγή σε χαρισματικούς ηγέτες χαρακτηρίζει, κυρίως, περιόδους κρίσης και φόβων. Εναποθέτει τις τύχες της κοινωνίας, συνολικά ή μερίδων της, στα χέρια ενός ισχυρού προσώπου, ενός συλλογικού "πατέρα" (ή "μητέρας") που μεριμνά για τα πάντα και καθησυχάζει τις ανασφάλειες των απλών ανθρώπων, εκείνων που αδυνατούν να αντιμετωπίσουν προβλήματα και απειλές. Συνδέεται με τον λαϊκισμό (αλλά όχι αποκλειστικά) και είναι μια  επιλογή πολιτικής  αδράνειας, αποστράτευσης και παθητικότητας για την κοινωνία των πολιτών. Η εποχή της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης, της εκρηκτικής τεχνολογικής αλλαγής πολλαπλασιάζοντας ανασφάλειες και φόβους στρέφει πολλές κοινωνίες στην αναζήτηση του χαρισματικού πατέρα-προστάτη-σωτήρα.

Η ορθολογική ηγεσία, τέλος, νομιμοποιείται όχι από το προσωπικό χάρισμα ή την κληρονομιά αλλά από την αποδεδειγμένη ικανότητα αντιμετώπισης προβλημάτων και αξιοποίησης ευκαιριών. Ένας ηγέτης νομιμοποιουμενος από τον ορθό λόγο και την αποτελεσματικότητα αντιστοιχεί εξ άλλου σε μια κοινωνία ενεργών πολιτών και βασίζεται στην συλλογική συμμετοχή. Δεν υποκαθιστά τις συλλογικότητες αλλά τις εκφράζει, δεν επιβάλει την βούλησή του αλλά την συγκροτεί μέσα από διαβούλευση και διάλογο με όλους όσους επηρεάζουν την-  ή επηρεάζονται από την εφαρμογή της.

Στο παραπάνω πλαίσιο ο  ηγέτης κρίνεται από την ικανότητά του να ασκεί δύο βασικές λειτουργίες:  πρώτον να  προσανατολίζει και να εμπνέει και δεύτερον να συντονίζει. Χρειάζεται λοιπόν  να διαθέτει ένα, πειστικό για την πλειοψηφία,  όραμα αλλά και την ικανότητα να επιλέγει συνεργάτες , να συγκροτεί μία ( ή εναλλακτικά να αναδεικνύεται ο ίδιος από μία) συνεκτική ηγετική ομάδα, ικανή να συνδιαμορφώσει πολιτικό όραμα και να το μεταφράσει σε κατάλληλες δημόσιες πολιτικές.

 

Το κόμμα

Μια τέτοια μορφή ηγεσίας είναι εκείνη που ταιριάζει και ταυτόχρονα προϋποθέτει έναν πολιτικό σχηματισμό ενεργών πολιτών. Ένα κόμμα που λειτουργώντας ως συλλογικός διανοούμενος κατά την αντίληψη του Αντόνιο Γκράμσι , δεν θα αποτελεί απλώς μηχανισμό καθοδικής διαβίβασης εντολών, μηχανισμό εξυπηρετήσεων και προπαγάνδας αλλά θα παράγει ουσιαστικά πολιτική. Ένας πολιτικός οργανισμός αυτής της μορφής πρέπει να είναι σε θέση να  κινητοποιήσει με νέους τρόπους  την κοινωνία των πολιτών που στις μέρες μας δεν ελκύεται πλέον από τα μαζικά κόμματα.

Σε ένα τέτοιο σχήμα ο ηγέτης εμπνέει και συντονίζει, γνωρίζει όμως -και το αναγνωρίζει έμπρακτα - ότι οι γνωσιακές του ικανότητες είναι ανθρώπινα πεπερασμένες άρα δεν είναι σε θέση να κατανοεί και να χειρίζεται ο ίδιος τα πάντα και να επιλύει προσωπικά όλα τα προβλήματα. Αναγνωρίζει δηλαδή την σπουδαιότητα μιάς συνεκτικής  ηγετικής ομάδας με πολυδιάστατη τεχνογνωσία που θα χαράσσει συνολική πολιτική και θα εποπτεύει την χάραξη τομεακών πολιτικών. Μια τέτοια συλλογική παραγωγή γνώσης και λήψης αποφάσεων δεν διευκολύνεται από έναν Ηγεμόνα,  από έναν αυτοκρατορικό ή φεουδαλικό Αρχηγό, αλλά από έναν επικεφαλής που θα νοιώθει και θα λειτουργεί ως primus inter pares,  ως πρώτος μεταξύ ίσων .

Η πολιτική

Οι κοινωνίες μας βρίσκονται γενικώς σε αναζήτηση προοδευτικής πολιτικής. Είναι ένας όρος που πλέον χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ένα πολιτικό φάσμα που εκτείνεται από την αριστερά ως την κεντροδεξιά. Όμως τι  ακριβώς πρέπει να εννοούμε με τον όρο προοδευτική πολιτική;

Ως προοδευτική θα πρέπει να νοείται κάθε πολιτική που βοηθά τις κοινωνίες ως σύνολα να προχωρούν. Να προσαρμόζονται στις εξελίξεις ιδίως της τεχνολογίας και των παραγωγικών αλλαγών, να αξιοποιούν τις θετικές επιπτώσεις τους αλλά και να εξουδετερώνουν τις αρνητικές. Και πρωτίστως να διασφαλίζουν ένα αποδεκτό επίπεδο ευημερίας για όλους. Και εδώ έγκειται η ειδοποιός διαφορά της προοδευτικής πολιτικής: Στην αναγνώριση  πως οι κοινωνίες αποτελούνται από ομάδες που ευνοούνται και από ομάδες που δεν ευνοούνται από την εκάστοτε διευθέτηση των δυνάμεων της παραγωγής και τις σχέσεις που προκύπτουν από αυτήν. Προνομιούχους και μη προνομιούχους τους λέγαμε παλαιότερα και η μεταξύ τους διαφοροποίηση είναι προϊόν και της οικονομικής δυναμικής αλλά  και πολιτικών αποφάσεων που οδηγούν  στην άνιση και άδικη κατανομή του παραγόμενου  πλούτου και  των ωφελειών της ανάπτυξης. Διαμορφώνονται έτσι δομικές και αναπαραγόμενες ανισότητες ευημερίας αλλά και –κυρίως- ανισότητες  ευκαιριών που με την σειρά τους  δημιουργούν παγίδες ευαλωτότητας για μεγάλες μερίδες των συνανθρώπων μας. Ευαλωτότητες που  δεν θεραπεύονται με ατομική προσπάθεια. Για να αντιμετωπιστούν χρειάζεται συστηματική  παρέμβαση της δημόσιας εξουσίας με  σχεδιασμό, έλεγχο, ρύθμιση και αναδιανομή. Και αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο των προοδευτικών πολιτικών.

Πολιτικών που θα πρέπει κατ’ αρχή να αποτυπωθούν σε ένα μεγάλο πολιτικό αφήγημα. Διότι είναι ακριβώς το συνολικό ιδεολογικό και πολιτικό στίγμα, το μεγάλο αφήγημα, που καθορίζει τις τομεακές πολιτικές και  όχι το αντίθετο. Ένα συνονθύλευμα τομεακών πολιτικών δεν διαμορφώνει πολιτικό στίγμα. Αν δεν έχεις μια επεξεργασμένη και πειστική ιδεολογική και πολιτική πυξίδα δεν μπορείς να παράξεις ένα συνεκτικό και εφαρμόσιμο πολιτικό πρόγραμμα και δεν διαθέτεις ένα κεντρικό πολιτικό μήνυμα να επικοινωνήσεις και να πείσεις.

Η ΔΥΣΚΟΛΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΕΙΑ ΑΔΡΆΝΕΙΑ

Μια ορθολογική και δημοκρατική ηγεσία , ένας ηγέτης πρώτος μεταξύ ίσων, μια ηγετική ομάδα με συνοχή, ένα συμμετοχικό  κόμμα σε μια κοινωνία ενεργών πολιτών , ένα συνεκτικό και πειστικό πολιτικό όραμα που θα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της νέας εποχής και θα υπαγορεύει  αποτελεσματικές τομεακές πολιτικές προς όφελος όλων και ιδίως των πλέον αδύναμων στρωμάτων. Ένα πολιτικό υποκείμενο που θα εμπεδώνει την συλλογικότητα παράγοντας πολιτική ουσία και όχι απλώς επικοινωνιακές εντυπώσεις και εκλογικές τακτικές. Αυτά είναι τα συνδυασμένα αιτήματα των καιρών μας και μόνο οι πολιτικοί σχηματισμοί που θα τα κατανοήσουν και θα επιχειρήσουν να τα ικανοποιήσουν έχουν πιθανότητες να ασκήσουν την εξουσία όχι προς ίδιον όφελος αλλά προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος.

Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν όμως βαθιές αλλαγές στον τρόπο πρόσληψης του τι συνιστά πολιτική και πως πρέπει να ασκείται. Και η εμπέδωσή τους απαιτεί εγκατάλειψη οικείων πρακτικών, αλλαγή νοοτροπίας, ανάπτυξη μιας διαφορετικής πολιτικής κουλτούρας. Χρειάζεται με λίγα λόγια επι πλέον δουλειά και ξεβόλεμα.

Υπάρχει ασφαλώς και άλλος δρόμος. Να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που κάναμε μέχρι τώρα.  Για "να είμαστε ρεαλιστές". Γιατί " εδώ είναι Ελλάδα". Να ασκούμε λοιπόν πολιτική με τον ίδιο τρόπο που την ασκούμε εδώ και πολλές δεκαετίες (στην ουσία από καταβολής του νέου ελληνικού κράτους με μερικά μικρά φωτεινά διαλείμματα). Να προτάσουμε τον κληρονομικό νεποτισμό και το «χάρισμα» και να αγνοούμε τον ορθολογισμό. Να ταυτίζουμε την πολιτική με την επικοινωνία, τις οργανωτίστικες μανούβρες και τα εκλογικά τερτίπια. Να παράγουμε τομεακές πολιτικές χωρίς μακροχρόνιο σχεδιασμό και συνέχεια, με βάση την συγκυρία και την τυχαιότητα, τα παράθυρα ευκαιρίας και ιδίως τις πιέσεις των ισχυρών ομάδων συμφερόντων.  Όλα αυτά μας είναι οικεία, τα κάνουμε εδώ και καιρό και γνωρίζουμε καλά το πως. Γνωρίζουμε όμως και το που θα μας οδηγήσουν: ακριβώς στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα.

 

 

 

ΔΙΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ: Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ της Αθανασίας Τριανταφυλλοπούλου

 

* Η Αθανασία Τριανταφυλλοπούλου είναι 

Καθηγήτρια Αναπτυξιακών Θεσμών 

του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Απόστολου Παπατόλια, «Θεωρία και Πράξη του Επιτελικού Κράτους. Θεωρητικό θεμέλιο, νομοθετική κατοχύρωση, διοικητική πρακτική». Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.,  2021

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. (Αθήνα-Θεσσαλονίκη) το βιβλίο του Απόστολου Παπατόλια (στο εξής Α.Π.), Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Paris X - Nanterre, Συμβούλου του ΑΣΕΠ και τ. Νομάρχη Μαγνησίας, με τίτλο  «Θεωρία και Πράξη του Επιτελικού Κράτους» και υπότιτλο «Θεωρητικό Θεμέλιο, νομοθετική κατοχύρωση, διοικητική πρακτική».

Το προλογίζει ο Καθηγητής του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας.

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από έναν επιτυχημένο συνδυασμό της θεωρητικής προσέγγισης της έννοιας του «Επιτελικού Κράτους», -έννοια ως προς το ακριβές περιεχόμενο της οποίας η θεωρία, μέχρι σήμερα δεν έχει συμφωνήσει και το έργο επιχειρεί, ακριβώς να συμβάλει στην συστηματική συζήτηση προς έναν ευρύτερα αποδεκτό ορισμό της-  με την εξέταση της εφαρμογής  της στη δημόσια διοίκηση τόσο σε κράτη του Ευρωπαϊκού χώρου, με την χώρα μας ασφαλώς στο επίκεντρο, όσο και πέραν αυτού.

Ο συγγραφέας, ως προς το περιεχόμενο της έννοιας του επιτελικού κράτους, θεμελιώνει τις απόψεις του σε μια εκτενή ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία,  και σε ειδικές μελέτες που ερευνούν τους όρους και τις προϋποθέσεις της επιτελικότητας αλλά και την ανάλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το εγχείρημα της ενίσχυσής της υπό ποικίλες μορφές διακυβέρνησης.

 Διαστάσεις της επιτελικότητας

Η έννοια της επιτελικότητας του Κράτους είναι διττή: μπορεί να αναφέρεται πρώτον, στον καθοδηγητικό και συντονιστικό ρόλο που παίζει η εκάστοτε δημόσια εξουσία έναντι της κοινωνίας των πολιτών και της αγοράς και δεύτερον,  στην εσωτερική διάρθρωση των μηχανισμών άσκησης της δημόσιας εξουσίας εις τρόπον ώστε το κέντρο βάρους τους να εδράζεται στις λειτουργίες του συνολικού σχεδιασμού, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης δημοσίων πολιτικών.

 Μια περιοδολόγηση της εξέλιξης της έννοιας

Ο Α. Π. υιοθετεί μια παράλληλη περιοδολόγηση των δύο αυτών διαστάσεων της επιτελικότητας. Διακρίνει, κατ αρχή, μια πρώιμη περίοδο, την μεταπολεμική,  όπου ο επιτελικός ρόλος του  Κράτους συνδέεται με τον κρατικό παρεμβατισμό και τις αναδιανεμητικές πολιτικές του  κεϋνσιανού μοντέλου ενώ η εσωτερική του διάρθρωση ακολουθεί το (βεμπεριανό) ιεραρχικό πρότυπο, υιοθετώντας τα εργαλεία του «Οργανωτικού Διοικητικού Δικαίου» αλλά και τον νομικό ορθολογισμό του (ηπειρωτικού) Δημοσίου Δικαίου . Ακολουθεί μια δεύτερη περίοδος, αδρομερώς ταυτιζόμενη με την δεκαετία του ενενήντα, όπου ο ευρύς κρατικός παρεμβατισμός  τίθεται σε αμφισβήτηση και αντικαθίσταται από μια νέα μορφή επιτελικότητας: αυτήν του “καθοδηγητικού κέντρου”. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή η δημόσια εξουσία -το Κράτος- οφείλει “να κατευθύνει και όχι να κωπηλατεί’ (“steer not row”) κατά την διατύπωση των Όσμπορν και Γκάμπλερ στο γνωστό τους βιβλίο του 1992 “Επανεφευρίσκοντας το Κράτος” (Reinventing Government). Το τι σημαίνει “καθοδήγηση” και τι “κωπηλασία” εξήγησε επί το απλούστερο ο, τότε, Δημοκρατικός Κυβερνήτης της Νέας Υόρκης Μάριο Κουόμο λέγοντας πως αποστολή του Κράτους “δεν είναι το να παρέχει το ίδιο υπηρεσίες αλλά το να διασφαλίζει την παροχή των υπηρεσιών αυτών”.

 Το ‘καθοδηγητικό’ και το ‘παρεμβατικό’ Κράτος

 Ένα τέτοιο «καθοδηγητικό» Κράτος, ένα Κράτος - «τιμονιέρης», σχεδιάζει μεν , διαμορφώνει δηλαδή την μεγάλη εικόνα, αλλά εκχωρεί την εφαρμογή, άρα και τις λεπτομέρειες παραγωγής των τελικών αποτελεσμάτων, στους μηχανισμούς της αγοράς – κυρίως αλλά και του τρίτου τομέα της οικονομίας,  της κοινωνικής επιχειρηματικότητας- όπως επίσης και σε μιά πανσπερμία φορέων αυξημένης τυπικής και ουσιαστικής αυτονομίας τόσο της κοινωνίας των πολιτών, όπως οι μη-κυβερνητικοί οργανισμοί, όσο και του θεσμικά δημόσιου χώρου όπως οργανισμοί καθ΄ ύλην ή κατά τόπο αυτοδιοίκησης επι των οποίων δεν ασκείται ιεραρχικός έλεγχος και δεν ελέγχεται η σκοπιμότητα των πράξεών τους. Αυτή η «καθοδηγητική» επιτελικότητα  υπηρετείται καλύτερα από μια εσωτερική διάρθρωση πιο λιτή, πιο ευέλικτη, με προτεραιότητα την μείωση τους κόστους, προσανατολισμένη περισσότερο στα αποτελέσματα από ότι στους κανόνες, με βάση τα οργανωτικά πρότυπα του, αγγλοσαξωνικής εμπνεύσεως,  Νέου Δημοσίου Μάνατζμεντ (New Public Management).

Αν και ουσιαστικό ζητούμενο από την  συγκρότηση και την διάχυση της νέας αυτής αντίληψης περί Κράτους δεν υπήρξε η αναθεώρηση του επιτελικού του ρόλου αλλά πρωτίστως η δημιουργία ζωτικού χώρου για περαιτέρω επέκταση της αγοράς (και δευτερευόντως η αντιμετώπιση ζητημάτων αναποτελεσματικότητας και κόστους του συγκεντρωτικού κράτους) , ο  αναπροσανατολισμός αυτός δεν ήταν άνευ σημασίας και συνεπειών για την επιτελικότητα.

Ένα Κράτος που «κωπηλατεί», που παρεμβαίνει ενεργά στις διαδικασίες παραγωγής και παροχής υπηρεσιών, χρειάζεται μια ικανότητα σχεδιασμού που να διατρέχει όλα τα προγραμματικά επίπεδα, από το στρατηγικό στο επίπεδο εφαρμογής  δια μέσου του επιχειρησιακού.  Ένα Κράτος – τιμονιέρης που επιβλέπει, προσανατολίζει και συντονίζει, αναθέτοντας την εκτέλεση σε άλλους, περιορίζεται, αντίθετα,  στο στρατηγικό επίπεδο. Αποκτά έτσι έναν ρόλο λιγότερο εκτεταμένο αλλά όχι και λιγότερο ουσιαστικό – αν αποφασίσει να τον ασκήσει εμπράκτως.  Ως συνέπεια,  τα εργαλεία που χρειάζεται να έχει στην διάθεσή του και οι διαδικασίες που πρέπει να δρομολογήσει διαφέρουν πλέον σημαντικά στο μέτρο που το Κράτος-καθοδηγητής οφείλει να σχεδιάζει ακριβέστερα και να ελέγχει σχολαστικά μη έχοντας ευκαιρίες και δυνατότητες προσαρμογής των λεπτομερειών (fine –tuning)  και διορθωτικών ενεργειών επί των διαδικασιών εφαρμογής, εφόσον αυτές έχουν εκχωρηθεί.

 Επιτελικότητα και διακυβέρνηση

Ο Α.Π. πραγματεύεται, ορθά, την έννοια της επιτελικότητας συνδεδεμένη με εκείνη της διακυβέρνησης. Η τελευταία ορίζει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του εκάστοτε κέντρου εξουσίας και της κοινωνίας των πολιτών. Οι κεντρικές σχεδιαστικές, ελεγκτικές, αξιολογητικές και διορθωτικές λειτουργίες, αυτές που συγκροτούν την επιτελικότητα , είναι βέβαια αναγκαίες υπό οιεσδήποτε συνθήκες απαιτούν αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα. Κατ’ αυτή την έννοια η επιτελικότητα δεν ταυτίζεται με την δημοκρατική διακυβέρνηση, αφού και αυταρχικά καθεστώτα, προκειμένου να αναπαραχθούν,  χρειάζεται να λειτουργούν αποτελεσματικά (ρυθμιστικά και εφαρμοστικά) ως προς συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους. Καθίσταται ωστόσο η επιτελικότητα περισσότερο επείγουσα σε συνθήκες όπου δεδομένη εξουσία νομιμοποιείται δημοκρατικά άρα η ικανοποιητική κάλυψη των κοινωνικών αναγκών καθίσταται κρίσιμο προαπαιτούμενο για αυτήν.

 Η επιτελικότητα μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας

Ο Α.Π. συζητά εκτενώς τις σχέσεις μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας και το πώς η έμπρακτη διαμόρφωσή τους επιδρά στην εμπέδωση της επιτελικότητας. Η νομοθετική πρωτοβουλία, άρα ο στρατηγικός σχεδιασμός, ανήκει στην εκτελεστική εξουσία, στην κυβέρνηση. Ωστόσο ο σχεδιασμός αυτός, στα δημοκρατικά καθεστώτα,  υπόκειται στην έγκριση της νομοθετικής εξουσίας. Σε ένα σύστημα, όμως, όπου η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία συνεμπλέκονται παύοντας να είναι διακριτές, αφού συγκροτούνται αμφότερες, από την εκάστοτε κυβερνώσα πολιτική παράταξη, ο επιτελικός ή μη χαρακτήρας του τρόπου διακυβέρνησης δεν διαφοροποιεί ουσιωδώς την άσκηση των δημόσιων πολιτικών της σχεδόν απολύτου επιλογής της εκτελεστικής εξουσίας. Το κράτος, «τιμονιέρης» ή μη, καθορίζει αν όχι μονομερώς -διότι πάντα τίθενται κάποια όρια νομιμοποίησης και αποτελεσματικότητας- σε κάθε περίπτωση εκτενώς, τη μορφή και το περιεχόμενο των ασκούμενων δημοσίων πολιτικών, αξιοποιώντας την συνδυασμένη ισχύ της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας και διαμορφώνοντας και ελέγχοντας τις δομές που αποφασίζουν και εκτελούν.

Η συνθήκη αυτή δεν τροποποιείται και δεν περιορίζεται αισθητά από τις υφιστάμενες μορφές εσωτερικού αλλά και κοινοβουλευτικού ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας. Κυβερνητικές ή λοιπές πράξεις της δημόσιας διοίκησης  υπόκεινται σε διοικητικό έλεγχο από σώματα επιφορτισμένα με αντίστοιχες αρμοδιότητες, διορισμένα ή και εκλεγμένα, με επιλογές της κεντρικής διοίκησης. Αλλά και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος υπόκειται στην «ρήτρα» της κοινοβουλευτικής -άρα κυβερνητικής- πλειοψηφίας  και τους συσχετισμούς που αυτή δημιουργεί.

 Επιτελικότητα, ηγεσία και συντονισμός

Η επιτελικότητα συνδέεται άλλωστε και με τα ζητήματα της ηγεσίας και του συντονισμού γεγονός που  αναδεικνύει ο Α.Π. συζητώντας τις συνταγματικές διαστάσεις της επιτελικής διακυβέρνησης. Ένα κεντρικό θέμα που τίθεται εδώ,  αφορώντας και την Ελλάδα, είναι ο συλλογικός ή πρωθυπουργο-κεντρικός χαρακτήρας  του ανωτάτου επιτελικού οργάνου, δηλαδή του Υπουργικού Συμβουλίου. Η ιστορική εμπειρία καταδεικνύει ότι ανεξαρτήτως των θεσμικών διευθετήσεων και των αντιστοίχων εργαλείων, στοιχεία όπως η προσωπικότητα και η πολιτική ισχύς του εκάστοτε πρωθυπουργού αλλά και οι μορφές της πολιτικής διαμεσολάβησης είναι εκείνα που επικαθορίζουν τελικά τον συλλογικό ή ατομικό χαρακτήρα της επιτελικότητας.  Για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου, μιλώντας για την ελληνική περίπτωση,  έχουν θεσπιστεί κατά καιρούς συγκεκριμένα μονομελή ή συλλογικά όργανα. Ωστόσο και σε επιλογές αυτής της μορφής, η τελική ευθύνη ανήκει στον πρόεδρο της κυβέρνησης. Βεβαίως επειδή ακριβώς τα ζητήματα της διακυβέρνησης καθίστανται όλο και περισσότερο πολύπλοκα και τεχνικά, η ουσιαστική διαμόρφωση θέσεων πολιτικής και η αξιολόγηση της εφαρμογής τους επαφίεται, εν τέλει, σε όσους, εντός ή εκτός των συντονιστικών θεσμών, εντός ή εκτός της κυβέρνησης, εντός ή εκτός των κομματικών  μηχανισμών, διαθέτουν κάποιο βαθμό αντίστοιχης εμπειρογνωμοσύνης και είναι σε θέση να επηρεάζουν τις σχετικές αντιλήψεις  του πρωθυπουργού.

 Επιτελικότητα και πολυεπίπεδη διακυβέρνηση: ο κρίσιμος ρόλος της αυτοδιοίκησης και οι στρεβλώσεις του

Μια ακόμη διάσταση που συνδέεται με την έννοια της επιτελικότητας είναι αυτή της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, και ειδικότερα εκείνη των σχέσεων μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο κοινός νομοθέτης υπερβαίνει τα συνταγματικά όρια για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, αλλά και τις κατευθύνσεις του Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο οποίος προβλέπει την άσκηση δημόσιων υποθέσεων από τη τοπική αυτοδιοίκηση με δομές τις οποίες αυτή αποφασίζει. Ωστόσο στην ελληνική θεσμική τάξη είναι η κεντρική εξουσία  που αφενός μεν προσδιορίζει στο επίπεδο του δομικού σχεδιασμού, έστω και με την ένδειξη ενδεικτικά, τις υποθέσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, αφετέρου δε παρεμβαίνει ευθέως στο επίπεδο εφαρμογής, είτε με την ευκαιρία της διοικητικής εποπτείας ή του δημοσιονομικού ελέγχου της τοπικής αυτοδιοίκησης, είτε αξιοποιώντας τη νομοθετική της πρωτοβουλία, με ευθείες παρεμβάσεις στην στελέχωση, οργάνωση και διαχείριση των υποθέσεών της, αλλά και στην ανάδειξη των Τοπικών Αρχών, μεταβάλλοντας κατά το πολιτικό συμφέρον το σύστημα της εκλογής τους. Περαιτέρω, η παρέμβαση γίνεται περισσότερο εμφανής, στην οικονομική εξάρτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης από τη κεντρική διοίκηση, εφόσον, για τα έργα και τις δράσεις της απαιτεί να εκπονείται διακριτός προϋπολογισμός και δεν εντάσσονται στο γενικό προϋπολογισμό του κράτους, ως τα τοπικά έργα να διακρίνονται από τα εθνικά και να μην εξυπηρετούν τους πολίτες, όπως ακριβώς και τα εθνικά.

Η εφαρμογή λοιπόν των αρχών της επιτελικότητας στην κατανομή των αρμοδιοτήτων και στο εύρος των ασκούμενων πολιτικών τόσο μεταξύ των κρατικών οργάνων, κεντρικών και περιφερειακών, και της τοπικής αυτοδιοίκησης, εμπεδώνεται μόνον εάν τα κεντρικά όργανα επιφορτισθούν αποκλειστικά με τις επιτελικές λειτουργίες, οι οποίες θα πρέπει να εφαρμόζονται σε επίπεδο επικράτειας. Στις πολιτικές αυτής της κατηγορίας μπορεί να ενταχθούν εκείνες που αφορούν τα κοινωνικά δικαιώματα και την πολιτική προστασία, οι λοιπές δε πολιτικές να αναληφθούν από τη τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία ακολουθώντας τις κατευθύνσεις του Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα εξασφαλίσει την ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών σε τοπικό επίπεδο, με μέσα τα οποία θα προσδιοριστούν, χωρίς αλλεπάλληλες μεταβολές και παρεμβάσεις από τη κεντρική διοίκηση. Στις πολιτικές που θεωρείται σκόπιμο να ασκούνται από το τοπικό κράτος, εντάσσεται και αυτή της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, στην οποία πρέπει να προσαρμόζονται τα κεντρικά όργανα. Με δεδομένο ότι, η εθνική οικονομία, εντάσσεται, κατά το Σύνταγμα, στις εθνικές πολιτικές δεν μπορεί παρά να γίνει δεκτό ότι η τοπική οικονομία συνδέεται άμεσα με την εθνική και δεν είναι, κατά συνέπεια, στρατηγικά και διαδικαστικά ευχερές να διαχωριστεί το τοπικό από το εθνικό επίπεδο των σχετικών δραστηριοτήτων.

 Απόπειρες ανάπτυξης του επιτελικού κράτους στην Ελλάδα

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο Α. Π. εξετάζει την εφαρμογή των αρχών του επιτελικού κράτους στην ελληνική θεσμική τάξη και διοικητική πρακτική. Συζητά κατ’ αρχήν τις «πρώιμες» μορφές συντονισμού του κυβερνητικού έργου, που στην ουσία τους συνιστούν προσπάθειες εισαγωγής αρχών και μεθόδων επιτελικότητας,  όπως η Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης και τα επι μέρους συλλογικά συντονιστικά όργανα, Συμβούλια και Επιτροπές αλλά και η μεταγενέστερη, μνημονιακή, Γενική Γραμματεία Συντονισμού του κυβερνητικού έργου. Παρουσιάζει επίσης την επιστημονική και τεχνική συζήτηση και τις προτάσεις πολιτικής που προέκυψαν με την μορφή εκθέσεων όπως αυτές της λειτουργικής αξιολόγησης της ελληνικής δημόσιας διοίκησης από τον ΟΟΣΑ αλλά και μεταγενέστερες όπως αυτές των επιτροπών Σωτηρέλη και Κοντιάδη (η τελευταία υπό την οπτική της αποσυγκέντρωσης αρμοδιοτήτων και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης) . και ιδιαλιτερα τα τρία πρώτα μέρη που αφορούν τα ζητήματα της επιτελικότητας.

 Ο νόμος για το Επιτελικό Κράτος και η κριτική του

Εν συνεχεία ο συγγραφέας εστιάζει αναλυτικά στις στοχεύσεις και τις ρυθμίσεις του νόμου 4622/2019 για το Επιτελικό Κράτος. Παρουσιάζει αναλυτικά τα τρία πρώτα μέρη του νόμου, αυτά τα οποία πρωτίστως αφορούν τα θέματα της επιτελικής διακυβέρνησης. Αν και ορθά παρατηρεί ότι η σχετικά βραχεία περίοδος εφαρμογής του νόμου και μάλιστα σε περίοδο υγειονομικής  κρίσης, δεν επιτρέπει μια ενδελεχή αξιολόγηση των ουσιαστικών μεταβολών που επιφέρει στον τρόπο διακυβέρνησης, από τις «σχεδιαστικές» επιλογές του και μόνο, θα μπορούσε να κριθεί ότι πράγματι επιχειρεί να προωθήσει πρακτικές επιτελικότητας και εναρμονίζεται με την έννοια του «Επιτελικού Κράτους - Στρατηγείου». Ωστόσο οι ίδιες αυτές σχεδιαστικές αρχές του νόμου έχουν δώσει λαβή σε πολύπλευρη κριτική την οποία συζητά ο Α.Π. ταξινομώντας την σε κριτική υπό την οπτική των προβλημάτων συνταγματικότητας (υπερσυγκέντρωση εξουσιών στον πρωθυπουργό και πολιτική υποβάθμιση των υπουργών), της διοικητικής αναποτελεσματικότητας (μεταρρυθμιστική ασυνέχεια, ενίσχυση της γραφειοκρατίας ) και του ανεπαρκούς πολιτικού προσανατολισμού (υποβάθμιση της προγραμματικής λειτουργίας, προσχηματική επιτελικότητα,  σύγχυση πολιτικών και υπηρεσιακών επιτελικών λειτουργιών).

Στην πολυδιάστατη κριτική που έχει ασκηθεί στον εν λόγω νόμο θα τονίσουμε εδώ δύο σημεία : Πρώτον το ότι δεν ξεφεύγει από την «δομο-κεντρική» παράδοση των ελληνικών μεταρρυθμίσεων , την πεποίθηση δηλαδή ότι για την αντιμετώπιση οιουδήποτε διοικητικού προβλήματος απαιτείται κατ’ αρχήν η δημιουργία μιάς νέας δομής, ενός νέου ειδικού φορέα, ενός νέου θεσμού, μιάς καινούργιας αρμοδιότητας, ενός νέου οργάνου, και όχι η –και πάλι κατ’ αρχήν- αποκάθαρση, ο εξορθολογισμός, ο ανασχεδιασμός, η προσθήκη  και ο εμπλουτισμός των διαδικασιών επίτευξης των επιθυμητών αποτελεσμάτων. Δεύτερον, ότι υιοθετεί μια αποκλειστικά «καθοδική» (top-down) σχεδιαστική λογική αγνοώντας ότι ο επιτελικός προγραμματισμός καθίσταται αποτελεσματικότερος εάν τροφοδοτείται ανοδικά (bottom-up) με πληροφορίες, εμπειρίες, προτιμήσεις και απόψεις των ομάδων και των προσώπων που βρίσκονται (χωρικά και γνωσιακά) εγγύτερα προς το εκάστοτε πεδίο πολιτικής , τα προβλήματα και τις ευκαιρίες που αυτό παρουσιάζει.

 Συμπεραίνοντας

Μεταξύ των συμπερασμάτων στα οποία  καταλήγει ο Α. Π. αξίζει να σημειωθεί η παρατήρησή του ότι: « Το ‘Επιτελικό Κράτος’ είναι επιτελικό επειδή λειτουργεί στη πράξη ως εγγυητής της σύνολης «ανθεκτικότητας» της κοινωνίας, γνωρίζοντας να αναθέτει ρόλους και να κατανέμει πόρους, καθώς και να βελτιώνει συνεχώς την επιχειρησιακή του επάρκεια. Και τούτο με πολλαπλές συνέργιες και δκτυώσεις μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης(Κράτος-Αποκέντρωση-Αυτοδιοίκηση), αλλά και των φορέων του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών……..Είναι το έξυπνο κράτος που επινοεί διαρκώς νέα εργαλεία και μείγματα πολιτικών για να ενισχύσει τις άμυνές του και να παραμείνει «ανθεκτικό» στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, συνδυάζοντας πολιτική αυτονομία με οικονομική ανθεκτικότητα».

Εν κατακλείδι, αν πρέπει να κρατήσουμε από το βιβλίο του Α. Π. ένα «δια ταύτα», ένα υπόδειγμα διασφάλισης των αναγκαίων επιτελικών λειτουργιών στις πολύπλοκες σύγχρονες κοινωνίας με όρους δημοκρατίας, αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας,   αυτό θα ήταν η «εταιρική» σχέση μεταξύ κέντρου εξουσίας και των οργανωμένων εκφάνσεων της κοινωνίας των πολιτών. Το υπόδειγμα αυτό  αναδεικνύεται ως ενδιάμεση λύση, ανάμεσα στον άκρατο συγκεντρωτισμό (του «Κράτους-λεβιάθαν») και την (σχεδόν) πλήρη απόσυρση (του «Κράτους–νυχτοφύλακα»). Σε μια τέτοια, τρίτη, μορφή επιτελικότητας , ένας σφαιρικός σχεδιασμός που θα πραγματοποιούνταν συμμετοχικά, διαμορφώνει το συμφωνημένο πλαίσιο δράσης όπου έχουν συγκαθοριστεί οι γενικές κατευθύνσεις, οι κοινές αξίες και προτεραιότητες. Εν συνεχεία η τομεακή και χωρική συγκεκριμενοποίηση και εξειδίκευση αφήνεται στα οργανωσιακά δίκτυα μιας πληθώρας συλλογικών οντοτήτων, συγκροτημένων είτε στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών (ΜΚΟ, κοινωνικές επιχειρήσεις αλλά και, υπό προϋποθέσεις, μικρές επιχειρήσεις)  είτε σε εκείνο του δημόσιου (με την θεσμική έννοια) χώρου (πχ φορείς της κατά τόπον αυτοδιοίκησης, ΝΠΙΔ κλπ) είτε ενδύονται υβριδικές οργανωσιακές μορφές. Ένα τέτοιο επιτελικό υπόδειγμα , υπό τις κατάλληλες συνθήκες σχεδιασμού και θεσμικής συγκρότησης, θα μπορούσε να εγγυηθεί συνδυασμένα την στρατηγική αποτελεσματικότητα και την δημοκρατική νομιμοποίηση των ασκούμενων πολιτικών.

Το βιβλίο του Απόστολου Παπατόλια είναι εξαιρετικά χρήσιμο και για τους ασκούντες πολιτική και για εκείνους που μελετούν την άσκησή της επιστημονικά, αλλά και για τους αποδέκτες των αποτελεσμάτων της άσκησής της, για το ευρύ κοινό, για όλους εμάς. Ολοκληρώνοντας την ανάγνωσή του δεν μπορούμε παρά να ανακαλέσουμε στην μνήμη μας την ρήση του Προέδρου  Αιζενχάουερ: «Τα προγράμματα δεν είναι τίποτα. Ο προγραμματισμός είναι τo παν».  Ό εστί μεθερμηνευόμενον πως η ουσία της επιτελικής προγραμματικής λειτουργίας δεν είναι τα επι μέρους αποτελέσματα, οι εκθέσεις και οι τυπικές αποφάσεις οι οποίες μπορεί να σφάλουν, να αποτυγχάνουν , να ξεπερνιούνται από την πραγματικότητα και να χρήζουν τροποποιήσεων. Πως η επιτελικότητα πρέπει να διαμορφωθεί πάνω απ’ όλα ως συνεχής προσπάθεια, ως πολιτικο-διοικητική κουλτούρα και ως μηχανισμός διαρκούς συλλογικής μάθησης και βελτίωσης. Για το πολιτικό σύστημα και για την κοινωνία.

[Αναδημοσίευση από την "Διοικητική Δίκη" (4) 2021]

                                                                                                                     

 

 

 

"Κρίσεις, Κράτος και Πολιτικοί Σχηματισμοί" Εκδήλωση του Ινστιτούτου Πολιτικών Ερευνών του ΕΚΚΕ

 

Η δεύτερη εκδήλωση της σειράς των Ημερίδων του Ινστιτούτου Πολιτικών Ερευνών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών θα πραγματοποιηθεί την

 

Πέμπτη 24 Ιουνίου, 16.00 ως 17:30

 

Με θέμα: "Κρίσεις, Κράτος και Πολιτικοί Σχηματισμοί"

 

Συμμετέχουν

- Γεράσιμος Μοσχονάς, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

- Φίλιππος Σαχινίδης, Οικονομολόγος, πρώην υπουργός

- Δημήτρης Λιάκος, Οικονομολόγος, πρώην υπουργός

 

Συντονιστής: Ηλίας Κικίλιας, Διευθυντής Ερευνών, ΙΠΕ, ΕΚΚΕ

 

Θεματικές ενότητες

* Πως επηρεάζουν οι κρίσεις την πολιτική και οικονομική ανανέωση και τους τυπικούς πολιτικούς σχηματισμούς, Αριστερά / Δεξιά

* Ποια είναι η κατάσταση σήμερα των 2 μεγάλων πολιτικών σχηματισμών στην Ευρώπη και την Ελλάδα

* Αν ο διευρυμένος ρόλος του κράτους κατά την πανδημία, υποδηλώνει και αλλαγή του κυρίαρχου "παραδείγματος" σχετικά με τον ρόλο του

* Οι πολιτικοί σχηματισμοί και το ζήτημα των νέων ανισοτήτων και των νέων μεγάλων προκλήσεων (κλιματική αλλαγή, ψηφιακή επανάσταση)

 

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση διαδικτυακά μέσω Zoom στην διεύθυνση:

https://us02web.zoom.us/j/89249089319#success

 

Ή από το κανάλι του ΕΚΚΕ στο YouTube

https://www.youtube.com/channel/UCJec90ZESFZsd2vM43kNBjA

 

 

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΤΖΟ ΜΠΑΪΝΤΕΝ ΣΤΟ ΚΟΓΚΡΕΣΣΟ. ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ NEW DEAL.

 

Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν μιλώντας στο Αμερικανικό Κογκρέσο στις 4-4-2021  εξήγγειλε ένα τεράστιο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων ύψους περίπου 4 τρις δολλαρίων. Πρόκειται για ένα επιθετικό κεϋνσιανό πρόγραμμα με μεγάλες επενδύσεις στις υποδομές, στις τεχνολογίες, στην υγεία και στην κοινωνική πολιτική χρηματοδοτούμενες από φορολόγηση του μεγάλου πλούτου: του 1%  των υψηλότερων εισοδημάτων και των μεγάλων επιχειρήσεων, 55 εκ των οποίων με  40 δις ετήσια κέρδη δεν πληρώνουν κανένα φόρο.

Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη πλευρά είναι ότι ο Πρόεδρος στήριξε αξιακά το αναδιανεμητικό πρόγραμμά του με μια σειρά πολιτικών θέσεων που από την μία πλευρά επανασυνδέουν την διακυβέρνηση των Δημοκρατικών με την παράδοση του Ρούζβελτ, στον οποίο ο Μπάιντεν κάνει ρητή αναφορά, και από την άλλη χαράσσουν μια κόκκινη γραμμή  αντιπαράθεσης μεταξύ της δημοκρατικής ιδεολογίας και πρακτικής και των πολύμορφων αυταρχισμών – θέτοντας μεταξύ άλλων στο στόχαστρο και το πολιτικό σύστημα της Κίνας.

 Το πρόγραμμα Μπάιντεν στοχεύει να κόψει τους διαύλους του Ρεπουμπλικάνικου κόμματος με την απειλούμενη εργατική τάξη των βορειο-ανατολικών και μεσοδυτικών πολιτειών ( rust-belt ,η ζώνη της σκουριάς, όρος που συμβολίζει τις αποβιομηχανοποιημένες περιοχές) ,  που ψήφισε μαζικά Τράμπ. Δίνει έμφαση στις θέσεις χειρωνακτικής εργασίας χωρίς αυξημένα προσόντα (blue collar jobs) - γεγονός που δείχνει αυξημένο βαθμό συγκυριακής –εκλογικής προσέγγισης στο ζήτημα.  Αναπαράγει επίσης πολλά επιχειρήματα από το οπλοστάσιο του Τράμπ, σε προστατευτική λογική America first, ενώ επαναφέρει και τον οικονομικό ανταγωνισμό με την Κίνα κλπ. Τα συνδυάζει όμως  με μια ομοβροντία κεϋνσιανων πολιτικών, αντί των φοροαπαλλαγών στις μεγάλες επιχειρήσεις και τον μεγάλο πλούτο που, υποτίθεται ότι, θα δημιουργούσαν ανάπτυξη σύμφωνα με τους Ρεπουμπλικάνους. Πράγμα το οποίο δεν συνέβη ποτέ, ακόμα και πριν την πανδημία, επιχείρημα στο οποίο ο Μπάϊντεν δίνει μεγάλη βαρύτητα. Δίνοντας επίσης έμφαση σε θέματα δικαιωμάτων ο Μπάιντεν επανασυνδέει την πολιτική των Δημοκρατικών με τους αφροαμερικανούς, τους ισπανόφωνους, τους ασιατικής καταγωγής και γενικά τους ψηφοφόρους μειονοτικών ταυτοτήτων τους οποίους η αυξημένη επιρροή των συντηρητικών ευαγγελικών ιδεών στην πολιτική των ρεπουμπλικάνων δύσκολα προσελκύει. Οι προεδρικές εξαγγελίες δέχθηκαν κριτική από την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών κυρίως από την Αλεξάντρια Οκάζιο Κορτές και την Ιλχάν Ομαρ που πιέζουν για ακόμα μεγαλύτερη επέκταση του προγράμματος υγεία για όλους και εκείνου των δημοσίων παιδικών σταθμών, θέσεις που στηρίζει και ο Μπέρνι Σάντερς.

Οι αντιδράσεις από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων τόσο των απλών οπαδών στο διαδίκτυο αλλά και επωνύμων στελεχών με δηλώσεις τους δείχνουν την δυσχερή θέση του κόμματος. Επαναλαμβάνουν αμήχανα τα τετριμμένα επιχειρήματα περί σοσιαλιστικών πειραματισμών και ανεξέλεγκτων δαπανών που μέσω φορολόγησης θα κλείσουν επιχειρήσεις και θα  καταστρέψουν θέσεις εργασίας. Ενδεικτικά, ο μοναδικός μαύρος Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Τιμ Σκοττ μίλησε για «σοσιαλιστικά όνειρα» ενώ και στα θέματα ισότητας δικαιωμάτων, στα οποία επίσης ο Μπάϊντεν επικεντρώθηκε, υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν ρατσιστικές συμπεριφορές και διακρίσεις στις ΗΠΑ. Δημοσιεύσεις στον αμερικάνικο τύπο και αλλού αναδεικνύουν ήδη το ότι οι Ρεπουμπλικάνοι είναι σε αδιέξοδο στρατηγικής. Ενδεικτικό είναι το άρθρο του Peter Suderman στους New York Times με τίτλο «Το Ρεπουμπλικάνικο κόμμα αποτυγχάνει πολλαπλά» στις 27/4/2021. Ο Suderman, editor στο ριζοσπαστικό φιλελεύθερο (libertarian) περιοδικό Reason, επισημαίνει πως « η Ρεπουμπλικάνικη αντιπολίτευση έδειξε ανεπαρκή αντανακλαστικά. Δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει μιά συνεκτική επιχειρηματολογία κατά της οικονομικής πολιτικής των Δημοκρατικών…. Ωστόσο αυτό είναι προϊόν ενός βαθύτερου προβλήματος: του ότι το κόμμα δεν διαθέτει πλέον μια κατανοητή θεωρία διακυβέρνησης».

Από μιάν άλλη οπτική γωνία, που μας αφορά περισσότερο, η ταχύτητα, η ριζοσπαστικότητα  και η συνοχή της πολιτικής στροφής που σηματοδοτούν στις ΗΠΑ οι νέες κατευθύνσεις της διακυβέρνησης Μπάιντεν συγκρινόμενες με τις καθυστερήσεις και τις ασυνέπειες πολλών ευρωπαϊκών πολιτικών (με βασικά παραδείγματα  την στρατηγική των εμβολιασμών, την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, τις σχέσεις με την Ρωσία και την Τουρκία κλπ)  αναδεικνύουν τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζει και θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει η ΕΕ όσο δεν προχωρά αποφασιστικά σε μια ομοσπονδιακού τύπου ολοκλήρωση.

[Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα από την ομιλία του Προέδρου Μπάϊντεν τα οποία αποδόθηκαν με βάση την μεταγραφή του προφορικού του λόγου και παρουσιάζονται με δική μας επιμέλεια και τίτλους.]

 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

«Σε όλη την ιστορία μας, αν το σκεφτείτε, είναι οι  δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές που έχουν μεταμορφώσει την Αμερική.  Ο διηπειρωτικός Σιδηρόδρομος, οι διαπολιτειακοί αυτοκινητόδρομοι, ένωσαν δύο ωκεανούς και έφεραν μια νέα εποχή προόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες .  Δημόσια σχολεία και κολέγια με καθολική πρόσβαση άνοιξαν πόρτες ευκαιριών σε όλους.  Η επιστημονική ανάπτυξη μας πήγε στο φεγγάρι και τώρα βρισκόμαστε στον Άρη, δημιουργήθηκαν εμβόλια, αποκτήσαμε το Διαδίκτυο και πολλά άλλα ....

 Αυτές είναι επενδύσεις που κάναμε όλοι μαζί ως  χώρα.  Επενδύσεις που μόνο το Κράτος ήταν σε θέση να πραγματοποιήσει.  Γι 'αυτό προτείνω το Αμερικανικό Σχέδιο Θέσεων Εργασίας. Το μεγαλύτερο σχέδιο δημιουργίας εργασίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα δρόμοι, γέφυρες, αυτοκινητόδρομοι, σιδηρόδρομοι, γραμμές συγκοινωνίας.  Και καθαρό νερό.   Σήμερα, έως και 10 εκατομμύρια σπίτια στην Αμερική, περισσότερα από 400.000 σχολεία και κέντρα παιδικής μέριμνας - διαθέτουν σωλήνες με μόλυβδο για μεταφορά του πόσιμου νερού.  Ένας διαρκής κίνδυνος για την υγεία των παιδιών μας.  Το American Jobs Plan θα δημιουργεί θέσεις εργασίας με έργα που θα αντικαθιστούν το 100% των  σωλήνων και αγωγών υδροδότησης σε όλη την χώρα ώστε κάθε Αμερικανός να μπορεί να πίνει καθαρό νερό .... Και θα δημιουργήσει χιλιάδες καλές θέσεις εργασίας.

 Δημιουργούμε θέσεις εργασίας με δράσεις που συνδέουν κάθε Αμερικανό με internet υψηλής ταχύτητας, και αυτό θα βοηθήσει και τους νέους και τις επιχειρήσεις μας να επιτύχουν στην οικονομία του 21ου αιώνα. 

Δημιουργούμε θέσεις εργασίας κατασκευάζοντας ένα σύγχρονο ηλεκτρικό δίκτυο.  Τα δίκτυά μας είναι ευάλωτα σε καταιγίδες και άλλες φυσικές καταστροφές με τραγικά αποτελέσματα, όπως είδαμε στο Τέξας και αλλού κατά τη διάρκεια των χειμερινών καταιγίδων. Το νέο αμερικανικό πρόγραμμα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας περιλαμβάνει την τοποθέτηση χιλιάδων μιλίων γραμμών μεταφοράς ρεύματος που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός ανθεκτικού και πλήρως λειτουργικού δικτύου.»

 Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ

 « ... Η οικονομία μας αλλάζει τόσο γρήγορα που γεννά φόβους.  Γιατί αν το σκεφτείτε, αυτό είναι που κάνει τους ανθρώπους να ανησυχούν περισσότερο.  Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι το Αμερικανικό Σχέδιο Εργασίας θα προσθέσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας και τρισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια.  Πρόκειται για ένα οκταετές πρόγραμμα.  Αυτές είναι σταθερές θέσεις εργασίας που δεν μπορούν να ανατεθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες [με επισφαλείς σχέσεις εργασίας].  Σχεδόν το 90% των θέσεων εργασίας για τις υποδομές που δημιουργούνται με το American Jobs Plan δεν θα απαιτούν πτυχίο κολεγίου.  Το American Jobs Plan είναι ένα σχέδιο χειρωνακτικής απασχόλησης (blue collar jobs) για την οικοδόμηση της Αμερικής. 

 ....  Η Wall Street δεν έχτισε αυτήν τη χώρα, η μεσαία τάξη έχτισε αυτήν τη χώρα και τα συνδικάτα έχτισαν τη μεσαία τάξη ....Για αυτό ζητώ από το Κογκρέσο να ψηφίσει νόμο για την προστασία του δικαιώματος στην συνδικαλιστική οργάνωση  για να διασφαλίσουμε το δικαίωμα του συνδικαλίζεσθαι.  Και παρεμπιπτόντως, θα αυξήσουμε τον ελάχιστο μισθό στα 15 δολάριά.  Κανένας άνθρωπος που εργάζεται 40 ώρες την εβδομάδα δεν πρέπει να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.  Πρέπει να διασφαλίσουμε μεγαλύτερη ισότητα και ευκαιρίες για τις γυναίκες και να αντιμετωπίσουμε  το χάσμα των μισθών.»

 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

«Το Αμερικανικό Σχέδιο Εργασίας θα προσφέρει τη μεγαλύτερη αύξηση δαπανών για την έρευνα και την ανάπτυξη. Θα  ζήσουμε περισσότερες τεχνολογικές αλλαγές τα επόμενα 10 χρόνια από ό, τι είδαμε τα τελευταία 50. Διότι όλα αλλάζουν και πολύ γρήγορα με την τεχνητή νοημοσύνη και πολλές άλλες καινοτομίες .  Όμως οι ΗΠΑ μένουν πίσω στον τεχνολογικό ανταγωνισμό με τον υπόλοιπο κόσμο.  Πριν από δεκαετίες, στην Αμερική, επενδύαμε το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος μας για έρευνα και ανάπτυξη.  Σήμερα, επενδύουμε λιγότερο από 1%.  Η Κίνα και άλλες χώρες καλύπτουν γρήγορα την απόσταση.

Πρέπει λοιπόν να αναπτύξουμε νέα προϊόντα και να κυριαρχήσουμε στις τεχνολογίες του μέλλοντος.  Προηγμένες μπαταρίες, βιοτεχνολογία, τσιπ υπολογιστών, καθαρή ενέργεια.  Όσοι από εσάς εργάζεστε με τη NASA γνωρίζετε ότι το Υπουργείο Άμυνας διαθέτει μια υπηρεσία , την Υπηρεσία Προηγμένης Αμυντικής Έρευνας- Defense Advanced Research Project Agency, που ιδρύθηκε πριν από πολύ καιρό, για να αναπτύξει καινοτομίες που ενισχύουν την εθνική μας ασφάλεια.  Αυτή είναι η αποστολή της ως    ημι-αυτόνομης υπηρεσίας του Υπουργείου Άμυνας.  Και δημιούργησε σημαντικές καινοτομίες  από την ανακάλυψη του Διαδικτύου έως το GPS και πολλά άλλα.  Έχει βελτιώσει την ασφάλειά μας.  Ο Εθνικός Οργανισμός Υγείας, το NIH, πρέπει να δημιουργήσει αντιστοίχως έναν προηγμένο ερευνητικό οργανισμό για την υγεία. Σχεδόν 9 εκατομμύρια δολάρια θα επενδυθούν στον Εθνικό Οργανισμό Υγείας στο NIH, και θα μου συγχωρήσετε μιά προσωπική αναφορά στον αποθανόντα γιο μου: Πολλοί από εμάς έχουμε γιους, κόρες, συγγενείς που πέθαναν από καρκίνο.  Δεν θα μπορούσα λοιπόν να σκεφτώ σημαντικότερη επένδυση, δεν ξέρω τίποτα καλύτερο που να μπορεί να μας συσπειρώσει όλους.  Ας δώσουμε ένα τέλος στην απειλή του καρκίνου.  Είναι μέσα στις δυνατότητές  μας να πετύχουμε ….»

 ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

«Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ και άλλοι αυταρχικοί ηγέτες, πιστεύουν ότι η δημοκρατία δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστεί κατά τον 21ο αιώνα τα αυταρχικά καθεστώτα διότι στις δημοκρατίες απαιτείται  πολύς χρόνος για να επιτευχθούν συναινέσεις.  Για να κερδίσουμε αυτόν τον ανταγωνισμό για το μέλλον πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να κάνουμε επίσης μια μοναδική επένδυση στις οικογένειες και στα παιδιά μας …. Αυτός είναι ο λόγος που παρουσιάζω το Αμερικανικό Οικογενειακό Σχέδιο απόψε.  Για να αντιμετωπιστούν τέσσερις από τις μεγαλύτερες προκλήσεις ενώπιον των οποίων βρίσκονται οι αμερικανικές οικογένειες. 

Το πρώτο είναι μια καλή εκπαίδευση.  Όταν αυτό το έθνος καθιέρωσε 12 χρόνια δημόσιας καθολικής εκπαίδευσης τον τελευταίο αιώνα, έγινε το περισσότερο μορφωμένο και  καλύτερα προετοιμασμένο έθνος στον κόσμο.  Πιστεύω ότι αυτός είναι ο λόγος που μας ανέβασε στο σημείο που βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα.  Αλλά ο υπόλοιπος κόσμος μας έχει ήδη φτάσει ή μας πλησιάζει.  Δεν περιμένουν πότε εμείς θα αποφασίσουμε τι θα κάνουμε με το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης.  Αναρωτιέμαι αν τα 12 χρόνια είναι αρκετά στον 21ο αιώνα.  Αμφιβάλλω.  Τα 12 χρόνια υποχρεωτικής εκπαίδευσης δεν είναι πλέον αρκετά σήμερα.   Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το αμερικανικό οικογενειακό μου πρόγραμμα εγγυάται επιπλέον χρόνια δημόσιας εκπαίδευσης ξεκινώντας όσο νωρίτερα μπορούμε. Μεγάλα πανεπιστήμια έχουν διεξάγει μελέτες την τελευταία 10ετία  που δείχνουν ότι η προσθήκη δύο ετών καθολικής, υψηλής ποιότητας προσχολικής εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης θα τα καταστήσει περισσότερο ικανά να ανταποκριθούν στα υπόλοιπα επίπεδα εκπαίδευσης. 

Θα αυξήσουμε τις επιχορηγήσεις σε ιστορικά «μαύρα» κολέγια και πανεπιστήμια, σε μειονοτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.  Διότι τα ιδρύματα αυτά δεν έχουν οικονομικά προνόμια, αλλά οι φοιτητές τους είναι εξίσου ικανοί με τους υπόλοιπους να διδαχθούν την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, εξίσου ικανοί να διδαχθούν μεταλλουργία, όλες εκείνες τις γνώσεις που θα εγγυηθούν θέσεις εργασίας στο μέλλον.  … Προτείνοντας αυτήν τη νομοθεσία, εγγυόμαστε ότι οι οικογένειες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα δεν θα είναι υποχρεωμένες να πληρώσουν περισσότερο από   το 7% του εισοδήματός τους για εκπαίδευση υψηλής ποιότητας ή για φροντίδα παιδιών έως 5 ετών. Ενώ οι πιο σκληρά πληττόμενες  οικογένειες, εργαζόμενοι με ακόμα χαμηλότερα εισοδήματα δεν θα χρειάζεται να ξοδέψουν τίποτα. 

Τρίτον, το Αμερικανικό Οικογενειακό Σχέδιο σχεδιάζει να παράσχει επιτέλους 12 εβδομάδες άδειας μετ΄ αποδοχών καθώς και άδειας υγείας ή για οικογενειακούς λόγους. Κανείς δεν πρέπει να υποχρεώνεται να επιλέξει ανάμεσα στο να κρατήσει την δουλειά και το μισθό του ή να φροντίσει τον εαυτό του και τους αγαπημένους τους, γονείς, σύζυγο, παιδιά.

Τέταρτον, το Αμερικανικό Οικογενειακό Σχέδιο βάζει απευθείας χρήματα στις τσέπες εκατομμυρίων Αμερικανών.  Τον Μάρτιο επεκτείναμε τις φορολογικές μειώσεις για κάθε παιδί στην οικογένεια, έως και 3.000 $ …  Αυτό θα βοηθήσει περισσότερα από 65 εκατομμύρια παιδιά και θα μειώσει στο μισό την παιδική φτώχεια.  Μπορούμε να το αντέξουμε … Η υγειονομική και κοινωνική περίθαλψη πρέπει να είναι δικαίωμα και όχι προνόμιο στην Αμερική.»

 ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ

«Πώς λοιπόν, θα πληρώσουμε για την δημιουργία θέσεων εργασίας και τα κοινωνικά προγράμματα;  Κατέστησα σαφές ότι θα το κάνουμε χωρίς να αυξήσουμε το έλλειμμα.  Ας ξεκινήσουμε με το ότι δεν θα επιβληθεί καμία αύξηση φόρου σε οποιονδήποτε έχει ετήσιο εισόδημα χαμηλότερο από 400.000 $.  Αλλά ήρθε η ώρα οι αμερικάνικες εταιρείες και το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού να αρχίσουν να πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους.  Ακριβώς το μερίδιό τους …. Μερικές φορές ακούω  αντεπιχειρήματα από τους φίλους μου στο Δημοκρατικό Κόμμα.  Πιστεύω όμως  ότι ο καθένας δικαιούται να γίνει εκατομμυριούχος ή δισεκατομμυριούχος αλλά πρέπει επίσης να πληρώνει το δίκαιο φορολογικό μερίδιό του.  Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι 55 από τις μεγαλύτερες εταιρείες της χώρας πληρώνουν μηδενικό ομοσπονδιακό φόρο – πλήρωσαν μηδενικό ομοσπονδιακό φόρο πέρυσι.  Αυτές οι 55 εταιρείες είχαν κέρδη άνω των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων.  Είναι πολλές εταιρείες που φορολογούνται στην Ελβετία και τα Νησιά Καϊμάν.  Επωφελούνται από τα φορολογικά κενά  και έχουν υπεράκτιες έδρες μεταφέροντας κέρδη στο εξωτερικό.  Αυτό δεν είναι σωστό.  Πρόκειται να μεταρρυθμίσουμε την εταιρική φορολογία, ώστε να πληρώνουν όλοι το δίκαιο μερίδιό τους και να συμβάλουν στην κάλυψη του κόστους για τις δημόσιες επενδύσεις από τις οποίες θα επωφεληθούν και οι επιχειρήσεις τους.

 Θα ανταμείψουμε την εργασία, όχι απλώς τον πλούτο.  Επαναφέρουμε τον ανώτατο φορολογικό συντελεστή για το πλουσιότερο 1% των Αμερικανών, όσων κερδίζουν πάνω από 400.000 $, εκεί που ήταν όταν ο George W. Bush ανέλαβε την προεδρία, στο 39,6%.    Θα αντιμετωπίσουμε έτσι ρυθμιστικά κενά που επιτρέπουν σε ορισμένους Αμερικανούς να κερδίζουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως ως κέρδη κεφαλαίου αλλά να πληρώνουν χαμηλότερο φόρο από Αμερικανούς μισθωτούς.  Από την ρύθμιση αυτή θα επηρεαστούν μόλις τα 3/10 του πλουσιότερου 1% - το 0,3% των Αμερικανών.  Δεν πρόκειται να καταστρέψει την Αμερική – θα επηρεάσει μόνο τους εκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους που εξαπατούν το φορολογικό σύστημα.  Δεν θέλω να τιμωρήσω κανέναν.  Αλλά δεν θα προσθέσω μια επιπλέον φορολογική επιβάρυνση στη μεσαία τάξη αυτής της χώρας.  Πληρώνουν ήδη αρκετά ….

Πιστεύω ότι αυτό που προτείνω είναι δίκαιο, φορολογικά υπεύθυνο και θα δημιουργήσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας που θα αναπτύξουν την οικονομία και θα ενισχύσουν την διεθνή οικονομική θέση της χώρας. 

Όταν ακούτε κάποιον να λέει ότι δεν θέλει να αυξήσει το φόρο στο πλουσιότερο 1% και στις αμερικάνικες  εταιρείες, πείτε του «Κοίτα την μεγάλη φορολογική μείωση του 2017». Θυμηθείτε, ότι υποτίθεται πως θα μπορούσε να καλύψει το κόστος της  [δηλαδή ο περιορισμός των δημοσίων εσόδων από την μείωση των φορολογικών συντελεστών θα καλύπτονταν από την αύξηση της ανάπτυξης]   αυτό διακηρύσσονταν τότε.  Και θα δημιουργούσε τεράστια οικονομική ανάπτυξη.  Αντ ‘αυτού, πρόσθεσε 2 τρισεκατομμύρια δολάρια στο έλλειμμα.  Και ήταν μιά τεράστια απροσδόκητη παροχή για τις Αμερικάνικες επιχειρήσεις  και ιδίως τις ισχυρότερες εξ αυτών .  Αντί να αυξήσει τους μισθούς και να επενδύσει στην έρευνα και ανάπτυξη, έριξε δισεκατομμύρια δολάρια στις τσέπες των διευθυντικών στελεχών, των CEOs.  Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των CEOs και των υφισταμένων τους είναι τώρα μεταξύ των μεγαλύτερων στην ιστορία.  Σύμφωνα με μια μελέτη, οι διευθύνοντες σύμβουλοι κερδίζουν 320 φορές παραπάνω από όσο κερδίζει ο μέσος εργαζόμενος στην εταιρεία τους.  Κάποτε η αναλογία αυτή ήταν κάτω από 100 …. Η πανδημία έκανε τα πράγματα χειρότερα.  Όταν 20 εκατομμύρια Αμερικανοί της μεσαίας τάξης έχασαν τη δουλειά τους στην πανδημία, ταυτόχρονα, περίπου 650 δισεκατομμυριούχοι στην Αμερική είδαν τον καθαρό τους πλούτο να αυξάνεται περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, την ίδια ακριβώς περίοδο.  Έχουν συσσωρεύσει πλέον περισσότερα από 4 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συμπατριώτες μου, οι φορολογικές μειώσεις δεν έχουν ποτέ αποδειχθεί ευεργετικές για την οικονομία  και είναι καιρός να επιχειρήσουμε την οικονομική ανάπτυξη από τη βάση και τη μέση προς τα πάνω ….»

 ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΣΤΙΣ ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

«Συμπατριώτες μου , πρέπει να ενωθούμε για να επαναφέρουμε την εμπιστοσύνη προς τους μηχανισμούς επιβολής του νόμου και των ανθρώπων που τους υπηρετούν.  Για να ξεριζώσουμε τον συστημικό ρατσισμό στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης μας και να εφαρμόσουμε την αστυνομική μεταρρύθμιση στο όνομα του Τζορτζ Φλόιντ …. Έχουμε μια τεράστια ευκαιρία να αναπροσανατολίσουμε τις ηθικές μας αξίες προς την πραγματική δικαιοσύνη.  Και με τα σχέδια που περιγράφονται απόψε, έχουμε μια πραγματική ευκαιρία να ξεριζώσουμε τον συστημικό ρατσισμό που μαστίζει την Αμερική, τον αμερικάνικο τρόπο ζωής με πολλούς τρόπους. 

Η ευκαιρία να προσφέρουμε πραγματική δικαιοσύνη, ποιοτικές θέσεις εργασίας, καλά σχολεία, προσιτή στέγαση, καθαρό αέρα, καθαρό νερό, ευκαιρίες για όλους να δημιουργούν πλούτο και να τον μεταβιβάζουν στα παιδιά τους έχοντας την δυνατότητα να αποκτήσουν  ένα σπίτι.  Πραγματικές ευκαιρίες στη ζωή των μαύρων, λευκών, ασιατών Αμερικανών, Ιθαγενών Αμερικανών.  … Επίσης, καλώ το Κογκρέσο να στείλει στο γραφείο μου έναν νόμο περί ισότητας για την προστασία των Αμερικανών LGBTQ.  Για όλους τους Αμερικανούς τρανσέξουαλ, ειδικά τους νέους, που θέλω να ξέρουν ότι έχουν την στήριξη του πρόεδρου…

Το Σύνταγμά μας ανοίγει με τις λέξεις, όσο τετριμμένο και αν ακούγεται: “Εμείς οι πολίτες”.  Ήρθε η ώρα να θυμηθούμε ότι εμείς οι πολίτες είμαστε η κυβέρνηση.  Εσείς και εγώ. Όχι μια δύναμη σε κάποιο μακρινό κέντρο.  Όχι κάποια ισχυρή δύναμη επί της οποίας  δεν έχουμε κανέναν έλεγχο.  Είμαστε εμείς.  Εμείς είμαστε οι πολίτες.  Σε μιαν άλλη εποχή όπου δοκιμαζόταν η δημοκρατία μας, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ μας υπενθύμισε, ότι πρέπει όλοι να  κάνουμε το καθήκον μας.  Αυτό σας ζητώ.  Όλοι μας να κάνουμε το καθήκον μας.  Γιατί αν το κάνουμε, θα αντιμετωπίσουμε την κεντρική πρόκληση της εποχής μας αποδεικνύοντας ότι η δημοκρατία είναι ανθεκτική και ισχυρή.  Οι αυταρχισμοί  δεν πρόκειται να κερδίσουν το μέλλον.  Εμείς θα το κερδίσουμε.»