* Ο Θεόδωρος Ν. Τσέκος είναι Ομότιμος Καθηγητής Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Η ιδεολογική αμφισβήτηση του Κράτους προέρχεται τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. Σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής ο σύγχρονος αντι-κρατισμός ξεκίνησε, σχηματικά, στα τέλη του ‘70 με τον Ρόναλντ Ρέηγκαν στις ΗΠΑ και την Μάργκαρετ Θάτσερ στην Βρετανία.
Η αυτορρύθμιση της αγορά με την εξάλειψη των περιοριστικών ρυθμίσεων και η ανακούφιση των πολιτών από τα φορολογικά βάρη αποτέλεσαν την νομιμοποιητική βάση του πολιτικού αυτού αφηγήματος. Και οι δύο αυτοί ισχυρισμοί διαψεύσθηκαν.
Οι «αστοχίες» της αγοράς, τις οποίες ακόμη και οι οικονομικά φιλελεύθεροι δέχονται ως αιτιολογία δημόσιας παρέμβασης, είναι πολύ πιο εκτεταμένες από όσο η - φιλελεύθερη- οικονομική θεωρία εκτιμά.
- Οι ολιγοπωλιακές δυναμικές και οι εναρμονισμένες πρακτικές, χωρίς ρύθμιση και έλεγχο περιορίζουν τον ανταγωνισμό επιβαρύνοντας τον καταναλωτή και μειώνοντας το συλλογικό όφελος.
- Το μερίδιο του παραγόμενου πλούτου που κατευθύνεται στα μεσαία και τα κατώτερα εισοδήματα μειώνεται διαρκώς ενώ , όπως έδειξε ο Τομά Πικεττύ, οι πρόσοδοι των εισοδηματιών αυξάνονται ταχύτερα από την συνολική ανάπτυξη.
- Η προστασία των καταναλωτών αλλά και των εργαζομένων , ιδίως αυτών με τα χαμηλότερα προσόντα, η προστασία του περιβάλλοντος, η βιωσιμότητα των πόλεων , χωρίς ρυθμίσεις , ελέγχους και κυρώσεις από την δημόσια εξουσία υποβαθμίζονται διαρκώς.
- Τα Trickle down economics δεν εγγυώνται την καθοδική διάχυση του παραγόμενου πλούτου και δεν φέρνουν την ανάπτυξη για όλους ενώ η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης αφορά κυρίως τα υψηλά εισοδήματα και όχι τα μεσαία στρώματα.
Οι ιστορικές αυτές τάσεις οξύνθηκαν τα τελευταία χρόνια από την ανεξέλεγκτη δυναμική των αγορών:
- αρρύθμιστη οικονομική και πολιτισμική παγκοσμιοποίηση με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις : πανίσχυρες πλατφόρμες, αποβιομηχάνιση, πολιτισμική ανασφάλεια, υπέρμετρες μεταναστευτικές ροές καταστρεπτικές για τις χώρες προέλευσης και δυσχερώς διαχειρίσιμες για τις χώρες υποδοχής ,
- κλιματική κρίση,
- πανδημίες,
- τεχνολογικές αλλαγές που αποδιαρθρώνουν την αγορά εργασίας: εξαφάνιση ειδικοτήτων και επαγγελμάτων, ενίσχυση της εργασιακής επισφάλειας, πρεκαριάτο.
Δεν χρειάζεται εκτενής επιχειρηματολογία για το ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον πολυκρίσεων και γενικευμένης αβεβαιότητας η αναπαραγωγή των κοινωνιών και η προστασία των αδύναμων στρωμάτων δεν μπορεί να διασφαλιστεί χωρίς κεντρικό ρόλο της δημόσιας εξουσίας.
Η διακυβέρνηση γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη και εξειδικευμένη. Άρα η απίσχναση του κράτους που προέβλεπαν οι ελευθεριακοί αλλα και ο - νεαρός κυρίως- Μαρξ δεν ανταποκρίνονται στην σημερινή πραγματικότητα.
Δεν είναι ρεαλιστική η αναμονή μιάς πλήρους αυτό-κυβέρνησης μέσα από συμμετοχικά όργανα βάσης.
Η πρακτική διακυβέρνηση σε επίπεδο τεχνικού σχεδιασμού και εφαρμογής θα παραμείνει υπόθεση των ειδικών του κάθε πεδίου πολιτικής.
Ο έλεγχός τους μπορεί να γίνει με ενίσχυση της διαφάνειας , με απλουστευμένη ανάδειξη των πολιτικών διακυβευμάτων και με διαβούλευση αλλά και - υπό προϋποθέσεις-- συναπόφαση επ’ αυτών π.χ. μέσω ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων.
Το κράτος για να προλάβει και να προστατεύσει δεν χρειάζεται να είναι «μεγάλο» , όπως ισχυρίζονται οι πολιτικοί απολογητές όσων δεν χρειάζονται προστασία .
Χρειάζεται να είναι αποτελεσματικό και αποδοτικό, δηλαδή «ικανό», για να στηρίξει όσους στερούνται των αναγκαίων μέσων , επειδή η αγορά δεν τους τα προσφέρει.
Κράτος «ικανό» λοιπόν και σε μέγεθος κατάλληλο για τον εκάστοτε ρόλο του με βασικά εργαλεία την ρύθμιση και την αναδιανομή.
Διορθώνοντας τις ιστορικές τους ατέλειες
-με ένα σύστημα ορθολογικής οργάνωσης και λειτουργίας ,
-με ένα σφαιρικό -και συμμετοχικό- κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό και
-με ένα δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα,
τo κράτος -αλλά και οι διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί διακρατικού συντονισμού - πρέπει να επανέλθουν στο επίκεντρο των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων.
Δημοσιευμένο στο Ντοκουμέντο 31/8/25 :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου