Θεόδωρος Ν. Τσέκος *
Αν διατρέξει κάποιος σήμερα το περί Συντάγματος της Ευρώπης πόνημα του Habermas (La constitution de l'Europe- Gallimard) θα διαπιστώσει
ότι μια εξαετία μετά την δημοσίευσή τους, οι επισημάνσεις του Γερμανού
φιλοσόφου για τις «κατασκευαστικές ατέλειες » της Ευρωπαϊκής Ένωσης
παραμένουν ακριβέστατες και πάντα επίκαιρες.
Ο Habermas παρατηρεί ότι προκειμένου να οικοδομηθεί μια υπερεθνική
πολιτεία όπως η Ενωμένη Ευρώπη, μια «κοινή οντότητα δημοκρατικής
βούλησης" κατά την διατύπωσή του, απαιτούνται πολιτικές «διευρυμένης
αλληλεγγύης", δηλαδή πολιτικές αλληλεγγύης μεταξύ κρατών - μελών,
πολιτικές αλληλεγγύης που να υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Για να
προσδιορίσει το ζητούμενο μιας τέτοιας Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης αναφέρεται
κατ αναλογία στο ίδιο το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της
Γερμανίας, που επιτάσσει στο άρθρο 106 παρ. 3 ως υποχρέωση του
Γερμανικού κράτους «την ομογενοποίηση των συνθηκών διαβίωσης» των
πολιτών των διαφόρων ομοσπονδιακών κρατιδίων. Είχε αντιληφθεί ασφαλώς ο
Γερμανός συνταγματικός νομοθέτης ότι χωρίς σύγκλιση του επιπέδου
ανάπτυξης και του τρόπου ζωής, ομοσπονδιακή ενότητα δεν μπορεί να
υπάρξει.
Ωστόσο,
θα προσέθετα, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη συνεπάγεται εκτενείς και
βαρύνουσες αναδιανεμητικές πολιτικές . Αναφέρεται ο Habermas σε αυτό
μιλώντας για "αναδιανεμητική δικαιοσύνη". Τέτοιες πολιτικές όμως δεν
μπορούν να ασκηθούν με Ενωσιακο προϋπολογισμό της τάξεως του 1% του
συνολικού ευρωπαϊκού ΑΕΠ, όταν βλέπουμε ότι για να λειτουργήσει ένα
(εθνικό) κράτος απαιτεί δραστηριότητες που κινούνται στο 35, 40 έως και
το 45% του ΑΕΠ. Η ανάπτυξη τέτοιων ευρωπαϊκών πολιτικών μέσω ενίσχυσης του ενωσιακού προϋπολογισμού παραμένει όμως
αδύνατη όσο κυριαρχεί στην Γερμανία, όπως παρατηρεί ο Habermas, ένας
νέος εθνικός εγωισμός και μια νέα εθνική υπερηφάνεια που εκπηγάζουν από
την οικονομική ευρωστία της, με αποτέλεσμα η γερμανική κυβέρνηση να
μετατρέπεται σε "επιταχυντή υποσκαψης της αλληλεγγύης σε ευρωπαϊκό
επίπεδο".
Ακόμα,
σημειώνει ο Habermas, η"διακυβερνητική μέθοδος" είναι πλέον αμφιβόλου
αξίας διαιωνίζοντας ένα ιστορικό δομικό λάθος αφού οι επεξεργασίες και
συμφωνίες επί σημαντικών ζητημάτων σε κλειστές ομάδες τεχνοκρατων και
πολιτικών ηγετών των κρατών - μελών είτε είναι αναποτελεσματικές, είτε
μη δημοκρατικές. Ή και τα δύο ταυτόχρονα, θα μπορούσα να προσθέσω.
Συμπερασματικά, έξι χρόνια μετά βλέπουμε τις σκέψεις του Habermas να επαληθεύονται και το Ευρωπαϊκό εγχείρημα να εξακολουθεί να βρίσκεται σε βήμα σημειωτόν. Η ενοποιητική δυναμική του αφηγήματος των Monnet, Schuman και των λοιπών θεμελιωτών της Ενιαίας Ευρώπης εξαντλείται. Η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει κατά βάση συνονθύλευμα εθνικών οικονομιών. Είναι το λιγότερο παράδοξο ο πρωταθλητής της ευρωπαϊκής ενοποίησης Macron να εθνικοποιεί γαλλική βιομηχανία για να μην εξαγοραστεί από Ιταλούς. Η ευρωπαϊκή πολιτική παραμένει ένα συνονθύλευμα εθνικών επιδιώξεων που χρησιμοποιούν την ευρωπαϊκή ιδέα ως (θετικό ή αρνητικό) πρόσχημα.
Για
την υπέρβαση του αδιεξόδου απαιτούνται ριζικές αλλαγές. Ωστόσο για να
αναπτυχθεί μια νέα ριζικά διαφορετική δυναμική χρειάζεται να αλλάξουν
τρόπο σκέψης οι ιθύνουσες ελίτ στα κράτη μέλη, πρωτίστως τα ισχυρότερα
αλλά όχι μόνο, και να προσφερθούν στην κοινή γνώμη και ειδικότερα στα
ασθενέστερα στρώματα ευρωπαϊκές πολιτικές που θα διαχειρίζονται
αποτελεσματικά και "καθησυχαστικά" τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
και της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Απαιτείται οπωσδήποτε εμβάθυνση της κοινής αγοράς.
Ιδίως όμως πρέπει να προσφερθούν ισχυρά πακέτα ευρωπαϊκής κοινωνικής και
εκπαιδευτικής πολιτικής.
Φαίνεται όμως ότι, επί του παρόντος, τα πράγματα κινούνται στην τελείως αντίθετη κατεύθυνση.
-----
* Καθηγητής της Δημόσιας Διοίκησης στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών του ΤΕΙ Πελοποννήσου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου